Określenie i podział kół zębatych
Koło zębate jest to część mechanizmu lub maszyny służąca do przenoszenia ruchu obrotowego lub posuwistego bez poślizgu za pomocą zębów rozmieszczonych na obwodach dwóch współpracujących kół lub
koła i listwy zębatej zwanej zębatką. Para lub większa ilość zazębiających się ze sobą kół zębatych tworzy przekładnię zębatą.
Koło zębate składa się: z wieńca, zębów oraz części łączących wieniec z wałem lub piastą.
W zależności od kształtu wieńca, z którego wystają zęby dzielimy koła zębate na:
1. koła walcowe,
2. koła stożkowe.
Poza tym w granicznych przypadkach mamy do czynienia z:
3. zębatką prostą, tj. kołem zębatym walcowym o nieskończenie wielkiej średnicy, oraz
4. zębatką pierścieniową, tj. kołem zębatym stożkowym płaskim, zwanym inaczej kołem koronowym lub kołem tarczowym (nieściśle).
Zarówno koło zębate walcowe, jak również koło zębate stożkowe może mieć:
a. uzębienie zewnętrzne, tj. zęby wystające na zewnątrz,
b. uzębienie wewnętrzne, tj. zęby skierowane wierzchołkami ku środkowi koła.
Biorąc pod uwagę tzw. linię zęba, tj. linię przecięcia walca lub stożka podziałowego z bokiem zęba (powierzchnią roboczą zęba) wyróżniamy:
1. w kołach walcowych:
a. zęby proste (przebiegające wzdłuż tworzących walca),
b. zęby śrubowe, których linia przebiega wzdłuż linii śrubowej,
c. zęby strzałkowe (daszkowe), których linia jest linią dwuśrubową o przeciwnych kierunkach,
d. zęby łukowe;
2. w kołach stożkowych:
a. zęby proste (przebiegające wzdłuż tworzących stożka),
b. zęby skośne (śrubowe) (przebiegające ukośnie do tworzących stożka),
c. zęby łukowe, które mogą być:
1) kołowo-łukowe (Gleasona) (gdy narzędzie ma kształt czołowej głowicy nożowej o wspólnym okręgu noży);
2) spiralno-łukowe (Cravena lub Fiat-Mammano lub Oerlikona) (gdy narzędzie jest czołową głowicą nożową o nożach osadzonych według spirali lub kilku spiral);
3) ewolwentowo-łukowe (Klingelnberga, gdy linia zęba stanowi ewolwentę); ten typ zębów nosi nazwę palloidalnych
Kątem pochylenia linii zęba nazywamy kąt, jaki powstaje między linią zęba a tworzącą walca lub stożka podziałowego.
W kołach stożkowych tym nominalnym (charakterystycznym dla danego uzębienia) kątem pochylenia linii zęba jest kąt zawarty między styczną do linii zęba (poprowadzoną w połowie szerokości wieńca) i tworzącą stożka podziałowego przechodzącą przez ten punkt styczności.
koła i listwy zębatej zwanej zębatką. Para lub większa ilość zazębiających się ze sobą kół zębatych tworzy przekładnię zębatą.
Koło zębate składa się: z wieńca, zębów oraz części łączących wieniec z wałem lub piastą.
W zależności od kształtu wieńca, z którego wystają zęby dzielimy koła zębate na:
1. koła walcowe,
2. koła stożkowe.
Poza tym w granicznych przypadkach mamy do czynienia z:
3. zębatką prostą, tj. kołem zębatym walcowym o nieskończenie wielkiej średnicy, oraz
4. zębatką pierścieniową, tj. kołem zębatym stożkowym płaskim, zwanym inaczej kołem koronowym lub kołem tarczowym (nieściśle).
Zarówno koło zębate walcowe, jak również koło zębate stożkowe może mieć:
a. uzębienie zewnętrzne, tj. zęby wystające na zewnątrz,
b. uzębienie wewnętrzne, tj. zęby skierowane wierzchołkami ku środkowi koła.
Biorąc pod uwagę tzw. linię zęba, tj. linię przecięcia walca lub stożka podziałowego z bokiem zęba (powierzchnią roboczą zęba) wyróżniamy:
1. w kołach walcowych:
a. zęby proste (przebiegające wzdłuż tworzących walca),
b. zęby śrubowe, których linia przebiega wzdłuż linii śrubowej,
c. zęby strzałkowe (daszkowe), których linia jest linią dwuśrubową o przeciwnych kierunkach,
d. zęby łukowe;
2. w kołach stożkowych:
a. zęby proste (przebiegające wzdłuż tworzących stożka),
b. zęby skośne (śrubowe) (przebiegające ukośnie do tworzących stożka),
c. zęby łukowe, które mogą być:
1) kołowo-łukowe (Gleasona) (gdy narzędzie ma kształt czołowej głowicy nożowej o wspólnym okręgu noży);
2) spiralno-łukowe (Cravena lub Fiat-Mammano lub Oerlikona) (gdy narzędzie jest czołową głowicą nożową o nożach osadzonych według spirali lub kilku spiral);
3) ewolwentowo-łukowe (Klingelnberga, gdy linia zęba stanowi ewolwentę); ten typ zębów nosi nazwę palloidalnych
Kątem pochylenia linii zęba nazywamy kąt, jaki powstaje między linią zęba a tworzącą walca lub stożka podziałowego.
W kołach stożkowych tym nominalnym (charakterystycznym dla danego uzębienia) kątem pochylenia linii zęba jest kąt zawarty między styczną do linii zęba (poprowadzoną w połowie szerokości wieńca) i tworzącą stożka podziałowego przechodzącą przez ten punkt styczności.