Zarys powierzchni przejściowej zębów ślimaka

Poniżej właściwego zarysu zębów, będącego linią przekrojową rozważanych tu powierzchni śrubowych, leży zarys powierzchni przejściowej. Kształt zarysu powierzchni przejściowej zależy od kilku czynników, a mianowicie: rodzaju obróbki, kształtu narzędzia i usytuowania narzędzia.

W wyniku obróbki kształtowej, do jakiej zalicza się np. toczenie zwykłym, nie obwiedniowym nożem, kształt powierzchni przejściowej zależy wyłącznie od zaokrąglenia wierzchołka noża. Jeżeli wierzchołek noża nie miałby żadnego zaokrąglenia, wówczas zamiast powierzchni przejściowej uzyskałoby się ostre przejście. Dopiero zaokrąglenie wierzchołka noża wywołuje powstanie powierzchni przejściowej. Przy czym jeżeli powierzchnia natarcia noża jest prostopadła do jego drogi, to kształt powierzchni przejściowej jest ściśle taki sam, jak zaokrąglenie wierzchołka noża. Przy braku tej prostopadłości, kształt powierzchni przejściowej jest taki, jaki jest rzut zaokrąglenia noża na powierzchnię prostopadłą do drogi noża.

W wyniku obróbki obwiedniowej, której klasycznym przykładem jest toczenie nożem obwiedniowym, otrzymuje się powierzchnię przejściową nawet i wtedy, kiedy narzędzie pozbawione jest zupełnie zaokrąglenia u wierzchołków zębów. W czasie obróbki obwiedniowej narzędzie bowiem wykonuje względem ślimaka takie ruchy, jak gdyby walec obróbczotoczny narzędzia toczył się po tworzącej obróbczotocznej ślimaka. Ponieważ wierzchołki zębów narzędzia znajdują się na zewnątrz walca obróbczotocznego, przeto w płaszczyźnie ruchu obróbczo-tocznego, a tym samym w płaszczyźnie osiowej ślimaka, wierzchołek zęba zakreśla wydłużoną ewolwentę. Jeżeli więc wierzchołki zębów narzędzia nie posiadają wcale zaokrąglenia, to i tak w wyniku obróbki obwiedniowej powstaje powierzchnia przejściowa o osiowym zarysie wydłużonej ewolwenty. Jeżeli natomiast wierzchołki zębów posiadają zaokrąglenie, wówczas powstaje nieco inna powierzchnia przejściowa. Zarys osiowy tej powierzchni jest obwiednią kół, których środki przemieszczają się po torze o kształcie wydłużonej ewolwenty. Promień kół jest równy promieniowi zaokrąglenia wierzchołków narzędzia. W każdym przypadku obróbki obwiedniowej położenie punktu rozgraniczającego zarys przejściowy od zarysu powierzchni, utworzonej przez śrubowy ruch tworzącej, zależy w dużej mierze od średnicy narzędzia. Im większa jest średnica narzędzia obwiedniowego, tym punkt rozgraniczający te zarysy leży bliżej rdzenia ślimaka i odwrotnie. Im mniejsza jest średnica narzędzia, tym punkt rozgraniczający znajduje się dalej od rdzenia ślimaka.

Obróbka zębów ślimaka narzędziem krążkowym, obojętnie frezem czy ściernicą, nosi cechy obróbki obwiedniowej. Zęby ślimaka obrobione takim narzędziem posiadają powierzchnię przejściową nawet w przypadku, gdy narzędzie ma zupełnie niezaokrąglone naroże. Położenie punktu rozgraniczającego zarys powierzchni przejściowej od reszty zarysu zależy tu od kilku czynników, a mianowicie od średnicy narzędzia, od kształtu obrabianego zarysu i od usytuowania (tzn. położenia osi) narzędzia w stosunku do obrabianego ślimaka. Wszystkie bowiem te czynniki wpływają na kształt linii styku narzędzia ze ślimakiem. Punkt A styku na zewnętrznym obwodzie narzędzia kształtuje ostatni najbliższy rdzeniu punkt zarysu zęba. Jego położenie określa więc zasięg powierzchni przejściowej. A zatem bez znajomości linii styku narzędzia ze ślimakiem nie można określić zasięgu powierzchni przejściowej.

Znajomość zarysu powierzchni przejściowej potrzebna może być dla uniknięcia zjawisk: interferencji i podcinania zębów. Do interferencji dojść może wtedy, gdy punkt odgraniczający zarys przejściowy od reszty zarysu zęba jest położony zbyt daleko od rdzenia ślimaka.

Jeśli chodzi o podcinanie zębów, to w obróbce ślimaka, dzięki dużemu stosunkowo pochyleniu zębów, na ogół ono nie występuje. Zjawisko podcinania zębów prawie z reguły natomiast zagraża zębom ślimacznicy.