Rozstaw osi i współczynnik przesunięcia zarysu (korekcji)

Rozstaw osi w przekładniach napędowych zależy przede wszystkim od wielkości przenoszonego obciążenia. Natomiast w przekładniach podziałowych rozstaw osi jest przeważnie przesądzony innymi względami. W przekładniach napędowych rozstaw osi się dobiera, a później sprawdza na podstawie obliczeń wytrzymałościowych, uzupełnianych w razie potrzeby obliczeniami cieplnymi. W wyniku tych obliczeń otrzymuje się albo bezpośrednio rozstaw osi a, albo moduł lub podziałkę uzębienia oraz średnicę ślimaka d1 uzupełniając zaś te wielkości liczbą zębów ślimacznicy, bez trudu odnajduje się rozstaw osi.

W normalnych reduktorach dąży się do ograniczenia asortymentu korpusów przekładni i dlatego rozstaw osi się normalizuje. Jako normalne można zalecić następujące wielkości rozstawów osi a:

a = 50; 80; 100; 125; 160; 200 ; 250; 315; 400; 500 mm

choć spotyka się i inne zalecenia w normach różnych krajów.

Normalizacja rozstawów osi przy jednoczesnej normalizacji przełożeń oraz głównych parametrów uzębienia ślimaka (moduł, względnie podziałka, oraz wskaźnik średnicowy, względnie średnica podziałowa) może wymagać pracy przekładni przy nieco innym rozstawie osi aniżeli zerowa. Aby więc praca zazębienia przy zmienionej odległości osi była prawidłowa, trzeba również, aby i obróbka zębów ślimacznicy odbywała się przy zmienionym położeniu narzędzia. Zbliżając lub oddalając oś narzędzia od osi ślimacznicy obrabia się uzębienie, które przez analogię do walcowych kół zębatych nazywano dawniej korygowanym, a obecnie nazywa się uzębieniem o przesuniętym zarysie. Uzębienie ślimacznicy pozwala na prawidłową współpracę zębów przekładni tylko wtedy, gdy zmiana rozstawu osi jest identyczna w czasie pracy i w czasie obróbki. W wyniku takiej obróbki zarówno podziałka, jak i walec toczny ślimacznicy pozostają niezmienione, ponieważ do obróbki używa się tego samego narzędzia, co i do obróbki zębów przekładni zerowej. Natomiast na skutek zmiany odległości osi zmienia się położenie płaszczyzny tocznej ślimaka. O ile w zazębieniu niekorygowanym płaszczyzna toczna ślimaka jest styczna zarówno do powierzchni walca podziałowego ślimaka, jak i do powierzchni podziałowej ślimacznicy, o tyle w zazębieniu o przesuniętym zarysie płaszczyzna toczna przestaje być styczną do walca podziałowego ślimaka, pozostając tylko styczną do walca podziałowego ślimacznicy. Taki stan rzeczy ma oczywiście swoje następstwa: zmienia się biegun zazębienia, zmienia się wielkość i kształt pola przyporu oraz kształt i grubość zębów ślimacznicy.

Rozsunięcie lub zbliżenie osi może być wykorzystane albo dla polepszenia warunków zazębienia, albo dla dostosowania się do narzuconego normą rozstawu osi. W pierwszym przypadku zmiana odległości jest uwarunkowana rodzajem uzębienia ślimaka. W przekładniach ze ślimakami ewolwentowymi lub o innych zarysach wypukłych dąży się do zbliżenia osi, a w przekładniach ze ślimakami o wklęsłym zarysie zębów — do rozsunięcia osi.

Wielkość przesunięcia osi można wyrazić przy pomocy modułu, wprowadzając, podobnie jak w kołach zębatych, współczynnik przesunięcia zarysu x. Zbliżenie osi traktuje się jako wartość ujemną: — x m, a oddalenie osi jako wartość dodatnią: + x m.